" Laging Bago Ang Pasko "

        Bihira ako noon makakita ng mga regalo sa ilalim ng aming maliit na Christmas tree, kung meron man eh mga dekorasyon lang ito at walang mga laman. Wala rin mga pangalan at pilit  idinidikit ang  mga pangarap na sana'y sa susunod na pasko ay masmalaki at masmaganda ang aming palamuti para sa masmasayang noche buena. Madalas kami gumawa noon ng maliliit na regalo na yari sa kahon na walang laman at wala ding pangalan. Mga regalong nangangahulugan para sa amin na hindi lahat ng pasko ay ganito. Ang mga parol namin ay hindi naman ganun kalaki ngunit  makulay at makislap pag tinatamaan ng liwanag. Kung gaano ito kakislap sa liwanag ay ganun din ito kadilim sa lalim ng gabi dahil ito ay yari lamang sa mga palara at plastic ngunit pinagtuunan ng panahon upang maging isang ganap na palamuti .


     Naalala ko pa ang mga pagpunta ko sa palengke  kasama ang aking  kapatid para bumili ng mga murang laruan para pang exchange gift. Makakapamili ka ng  laruan, damit at pagkain at sa aking dalang pera  para sa batang tulad namin noon ang mamili ng pangregalo ay isa sa pinakamalungkot na pagdedesisyon. Hindi dahil sa mahirap mamili ng regalo kundi alam naming kahit anong kalikot namin sa aming mga bulsa ay wala talaga kaming sapat na pera  para mabili ang mga gusto naming ibigay sa mga taong mahalaga sa amin. Sa aming pag-uwi matatapos ang araw sa pagbabalot ng mga regalong Lapis na may kulay, Pantasa, Laruang luto-lutuan, maliliit na robot-robotan at cards kung tawagin namin noon ay "supertramp". Ito ang panahon kung saan nagiging proud ang isang batang tulad ko sa kanyang sarili dahil sa naipong pera mula sa karoling. Ang pagbibigay ng regalo sa pasko ay hindi na iba sa amin dahil sa tuwing sasapit ang pasko hindi talaga mawawala sa amin ang pagpapalitan ng regalo kahit alam na namin ang mga laman nito.


     Laging abala si mama sa mga lulutuin tuwing pasko. Nakakapagtaka nga kung minsan dahil  nag-iisip pa siya kung ano ba ang ihahanda nya sa pasko eh ganun at ganun din naman ang inihahanda nya kahit nung mga unang paskong nagdaan. Sopas, Spaghetti, fried chicken , hotdog at fruit salad lumalabas ang kayamanan ni mama tuwing ganitong okasyon. Ipinagdiriwang namin ang pasko nang kami-kami lang, ako kasama ng aking mga kapatid at si mama. Wala kaming bisita tuwing pasko at hindi uso sa amin ang salitang " Family Reunion " dahil siguro malalayo ang aming mga kamag anak at hirap din kami sa pamasahe kung dadayo pa kami sa kanila. Lumaki kami na ang ibig sabihin ng pasko ay " Araw ng pagbibigayan " kaya nga lagi ako gumagawa ng paraan upang may mairegalo lang ako sa pasko para sa mga taong minamahal ko.

     Sarado ang pinto ng bahay at wala naman tagala kaming hinihintay na bisita, tuloy parin ang countdown para sa pasko na animo'y New year  at pagsapit ng alas-Dose mag uumpisa na kami kumain. Una ko sasandukin ang sopas at palihim kong susulyapan ang mga mukha ng aking  mga kapatid at pagnatatanaw ko ang ngiti  sa kanilang mga labi at kasiyahan sa kanilang mga mata ay masbusog pa ako sa taong kumain ng tatlong bandihadong kanin. Matatapos ang gabi na busog na busog kaming lahat at mamayang umaga ay panibagong kainan nanaman ng handa.


     Kung tatanawin ko ngayon ang noon madali kong naiintindihan kung bakit ako nagpapasalamat sa Diyos dahil masmasaya ako pagmasaya sila kaya nga madali ako makuntento dahil lahat ng ginusto ko noon ay ang mga pinangarap ko sa ngayon. Ang kasiyahan ng lahat ay aking ikinagagalak at kung saan ang pagkakamali ko ay pilit itinutuwid na sana ay matupad ko ang pangarap na gusto nila para sa akin kung saan yun pala ang kasiyahan na gusto nilang ibigay ko para sa kanila. Walang parehong pasko na dumarating kaya wag na natin idikit ang pasko noon sa ngayon dahil kung gusto natin ng pagbabago dapat lagi natin isipin na laging bago ang pasko at kung laging bago ang pasko laging bago ang panimula ng lahat basta kumapit ka lang sa Diyos at ialay sa kanya ang lahat ng pagpapasalamat para sa bagong buhay at puno ng pag-asa.

Maligayang Pasko!

"Masarap Maging Bata Tuwing Pasko"

   Amoy ng sariwang  umaga, yan ang sasalubong sa akin noon sa labas ng bahay. May pagkakaiba ang lugar namin noon kumpara sa ngayon. Ang dating mahamog at malamig na umaga ay  naging usok at nakakasulasok na amoy ng basura sa ngayon. Sabay-sabay kami dadalhin ni mama sa isang kainan malapit sa bahay ng aking Auntie, ito ay nasa gilid  lamang ng kalsada. Malinis at mura pa ang mga paninda gaya ng  champurado, lugaw, pancit, at sopas, yan ang mga pagpipilian sa menu at sa loob ng ilang taon ay hindi man lang ito nagbago . May mahabang upuan ito sa harapan at karamihan sa mga kumakain dito ay mga bata, nagsisilbing lugar ito upang iwanan ng mga magulang ang kanilang mga anak habang sila naman ay nasa malapit na tindahan upang makipagkuwentuhan...


   Madalas ko noon inoorder ang Champorado, lagi ko ito pinapadagdagan ng gatas kaya kung minsan sa sobrang dami na ng gatas hindi ko na ito makain dahil nagmumukha na itong sopas hanggang sa maging matabang. Hindi ganoon kadali ang umubos ng pagkain na higit pa sa kayang ilaman ng sikmura ko at dahil nga mga bata pa kami noon ang isang order ay katumbas ng dalawang platong  kanin. Madalas hindi ko nauubos ang aking pagkain at pinapa take-out nalang ni mama.

Murang bilihin, murang damit, murang pagkain, murang laruan at mura ng mura ang kapitbahay namin dahil umagang-umaga eh wala silang pera. Pangkaraniwan na ang nag-aaway na  kapitbahay  tuwing umaga kung baga sa hobby ito ang wiling-wili nilang gawain.


   Lagi ko noon nakikita ang basang kalsada dahil sa mga labandera sa umaga, yan kasi ang libangan ng mga nanay pagkatapos ng kwentuhan sa gilid ng kalsada. Amoy sabon sa paligid , hindi pa uso ang downy noon at sampaguita scent na bareta  kaya amoy baretang pabrika ang mga damit at hanggang ngayon ay kumakapit pa sa ala-ala ko kung paano ko nilalanghap ang amoy ng bagong labang damit noong 1985.

  Mapapansin mo sa umaga ang mga bangaw na naka pirme sa ere, animoy nag eexercise habang nanonood sa mga tao sa ibaba. Palatandaan ito na ang isang lugar ay malaprobinsya pa  dahil nakakatagal pa ang mga bangaw  sa hangin at wala pang usok na nakakasulasok sa tao at hayop.


   Madami pang puno noon sa aming bakuran gaya ng manga, niyog, horsetail tree, gumamela, atis at bayabas na may sampayan ng damit. Tandang-tanda ko pa na ang mga bangaw, langaw at lamok na naka sabit sa alambre ng sampayan namin , kukuha si lolo ng walis tingting at saka ihahampas sa dereksyon ng  mga nakatambay na langaw. Makikita mo ang mga langam sa lupa na tuwang-tuwa na animo'y fiesta sa kanilang nayon dahil madaming lechon ang nagsilaglag mula sa langit.


   Parang kailan lang ang lahat, buhay na buhay parin ang ala-ala ng lumang panahon, ramdam ko pa ang lambot ng lupa sa likod ng aming bakuran, natatanaw ko pa sa aking pagkakapikit ang balon sa tabi ng aming bahay, naaamoy ko pa ang sampaguita na nagmumula sa siyudad ng silangan kung saan ako nagmula. Ganyan kami noon kung saan ang laruang baril ay yari pa sa kahoy at ang libangan ay  jolens at teks, madalas kaming may laruan noon galing kay lolo mga simpleng regalo na masmahalaga pa sa mga bagay na nabibili sa labas gaya ng yoyo.


   Ngayong magpapasko kung saan madadagdagan nanaman ang magagandang ala-ala kung saan pilit inuusad ang  lumang kahapon at ilalagay sa kahon ng kalimot. Matsaga kong inilalapat sa aking mumunting panulat upang kahit mawala man ako sa mundo ay masasabi ko na hindi naging malungkot ang kabataan ko kundi naging    makabuluhan dahil sa mga taong bumubuo nito. Hindi na tayo bumabata ngunit sa  bawat araw na dumadaan alam natin na ang pakiramdam na maging isang bata kung saan ang pangarap ay kasiyahan at ang kahalagahan ay pagpapahalaga.


   Masarap maging bata tuwing pasko, kaya nga ayaw natin ito ipagdamot sa mga taong mahal natin. Gagawin ang lahat dahil masaya tayo kapag masaya din sila. Sa ganitong araw ng taon ko lang nararamdaman ang kasiyahan ng buhay hindi dahil sa regalo kundi alam ko na nandyan sila at naaalala parin pala nila ako. Sa ganitong araw ng taon ko rin gusto magbigay ng regalo hindi dahil sa gusto ko madagdagan ang mga luho nila kundi mapadama ko na nandito parin ako para sa kanila at nagbibigay ng tunay na pagmamahal at pagpapahalaga......


Maligayang Pasko Sa Ating Lahat!

"Ngayon Ko Lang Napansin Na Pito Pala Kami"

Madaling araw....... 4:00am

Magigising ako sa boses na mahina 

"Tard  gising na 4 o'clock na"

      Habang nakatagilid sa kama ididilat ang mga mata, tanaw ko ang aking mga kapatid na tulog na tulog parin. Kailangan ko ng bumangon ROTC kasi ngayon baka gumapang nanaman ako papasok ng gate ng eskwelahan gaya nung nakaraang sabado. Sa aking pag bangon una kong hahanapin ang tuwalya naming mga lalaki, dederecho sa banyo para magising sa malamig ng tubig. Hindi ako nagpapainit ng tubig kapag sabado lalo lang ako inaantok. Pagkatapos maligo magbibihis muna ako bago mag-agahan, Kape, Pandesal at sopas na binibili sa labas ( hindi nagluluto si mama tuwing umaga ). Pagkatapos kumain dederecho naman ako sa kusina kukuha ng toothbush na kung kani-kanino upang magsipilyo at pagkatapos nito ay pupunta naman ako sa maikling seremonyas sa salamin gel, suklay , mag-ahit ng bigote at balbas, at magpabango. Kapag kumpleto na lahat, handa na ako umalis papunta sa aking destinasyon ang ROTC. Habang palabas na ako ng pinto at tanaw ko na ang konting liwanag sa labas ng bahay, may narinig akong iyak ng kuting sa gilid ng bahay. Napatingin ako sandali at parang ngayon ko lang nakita ang mumunting kuting na iyon. Dahil sa pagmamadali  hindi ko na gaano pinag-aksayahan ng panahon ang pusa na nakatambay sa labas ng pinto namin bagkus dumerecho nalang ako sa Eskwelahan.

    Makaraan ang ilang oras ay nakarating narin ako sa aking destinasyon at pagkatapos ng mga  aktibidades at ilang ulit na ehersisyo natapos din ang paghihirap ko sa kamay ng mga estudyanteng opisyal ng ROTC. Maghapon sa eskwela at pagod na pagod, sa wakas pauwi na ako ng bahay at medyo makulimlim at uulan pa ata. Mabilis ko inayus ang aking mga gamit upang makauwi  at mapanood ang inaabangang palabas sa telebisyon  ang ghost fighter at  ang aking mga kapatid na babae naman  ay rayearth at Sailormoon ( sa totoo lang pinanood ko din yan ) yan ang aming libangan sa hapon kapag sabado ng tanghali. Ang aming mga illusyon na bayani  at ang aming idolo na karakter sa pambatang telenobela. 

     Ang anggi ay naging ambon at ang ambon ay naging ulan at ang ulan ay naging sakit sa ulo, sus kung alam ko lang na uulan nagdala sana ako ng payong. Habang lumalakas ang ulan at nakasilong ako sa waiting shed napansin ko na basang basa pala ang backpack ko , hinigop na ata lahat ng tubig sa alulod ng  waiting shed, asar! . Basa ang loob ng sapatos , basa ang damit, ang gel naging lotion na ng katawan ko , ang backpack naging triple ang bigat dahil basa at ang pantalon ay dumidikit na sa balat ko. Ilan lang yan sa mga nakakairitang karanasan kapag naabutan ka ng ulan ng wala sa oras lalo na kapag hindi ka handa.

Sabi ko nga kapag ganoong mga pagkakataon na naabutan ka ng ulan at na stranded ka sa gitna ng kalsada "Pagkahaba haba man ng prosisyon sa bahay parin namin ang tuloy" .

     Malapit na ako sa bahay umuulan parin , naglalakad ako sa ulan at wala na akong paki alam kung mabasa man ako, gustohin  ko man sumilong lalo lang ako mababasa sa mga alulod na puro tae ng pusa at tilamsik ng tubig mula sa mga tricycle na ewan. Papasok na ako ng gate ng maaninag ko ang kuting na basang basa at tahimik, akala ko nga patay na ngunit ng marinig ang tunog ng gate ay bigla itong nagising at tumingin sa akin na animoy nagmamakawa na bigyan ko nalang sya ng pagkain kahit huwag na sya pasilungin. Dinaanan ko lang ang  kuting at derecho ako sa loob ng bahay.

"Ma!!! anong ulam?"

"nandyan sa loob sa lamesa"

"wow! galunggong at mungo!" (sakto sa tag-ulan)

     Nagbihis na ako at naligo at pagkatapos ay kumain na ng tanghalian. Habang kumakain sumagi sa isip ko ang kuting sa labas ng pinto, ititira ko nalang itong ulo ng isda at konting kanin na may sabaw ng mungo. Gusto ko sana alagaan kaso ayaw kasi ni mama ng pusa dahil hinihika ang kapatid kong babae at  ganoon din ako kapag may pusa sa bahay dahil sa balahibo nito. Malakas parin ang ulan nung inaabot ko ang kanin na may ulam sa mumunting kuting sa labas ng aming bahay na nasa tabi ng pinto. Pinagmamasdan ko ang kawawang kuting, saulado ko naman ang mga pusa sa loob ng gate namin at madali ko matandaan kung dayo oh lumang pusa ang mga nakatambay sa labas ng bahay, ngunit ang isang ito parang di ko ata matandaan na may buntis na pusa sa mga panahon na iyon na pwedeng maging nanay nya at kung meron man dapat may kakulay manlang sya pero wala kahit isa. Kulay orange at puti , habang pinagmamasdan may naisip akong ideya, isang ideya na pwedeng ikagalit ni mama, ang pag aalaga ng pusa ngunit dahil nga nabilib ako sa kuting na ito na imbes na pumasok sa loob ng bahay at sumilong eh naghintay nalang ng pagkain sa labas at animoy alam ang kahulugan ng respeto. Nagdesisyon ako kapag nandito pa ito bukas aalagaan namin sya!

" Tard!"

"Ma? (nagulat kay mama) "

"paki patay nga yung washing machine"

"opo ma" (nakahinga ng maluwag )

     Kinabukasan , lingo, umagang umaga maganda ang sikat ng araw, nag-iinat pa ako at hindi pa naghihilamos. Naalala ko ang pusa, pumunta ako sa pinto at tinignan ang gilid kung saan sya nakapuwesto. 

"Wala na sya, mukhang naghanap na ng ibang pinto"

"meow"

"huh?"

     Paglingon ko nasa kabilang gilid lang pala sya ng pinto at dahil sa liit hindi ko agad napansin . Kinuha ko sya at inilagay ko sa ilalim ng lamesa namin sa loob ng sala. doon ko narin siya pinakain at dun ko narin sya nilagyan ng tulugan na karton ng sapatos na may tela. Mula noon naging parte na sya ng aming pamilya. Nakakagulat din kung minsan sa hindi ko maipaliwanag na dahilan ang aking mga kapatid ay nagsilbi ko ring mga kakampi sa pag-aalaga ng mumunting kuting na ito, kapag wala ako sila ang nagpapakain at kalaro. Mga dalawang araw din ang lumipas ng mapagpasyahan namin  bigyan siya  ng pangalan. Ako, kasama nang aking mga kapatid ibinigay namin ang pangalan sa kanya na " Mingming ".

      Isang buwan ang lumipas ng mapansin na ni mama na may kasama kaming pusa sa bahay at nakakagulat din dahil sa isang magulang na ayaw mag-alaga ng pusa ay nagparaya ito para sa aming simpleng  kaligayahan sa isang munting anghel na dumating sa aming pamilya. Lahat kami ay naging masigla, masaya at nagkaroon ng bagong kulay ang buong araw na dumadaan. Dahil sa makulit na pusa na takbo ng takbo kung saan saan sa loob ng bahay nawawala ang aming mga pagod sa maghapon at ang mga maliliit na daga ay hindi na makaporma sa mga sulok ng bahay, isa din ito sa dahilan kaya siguro tinanggap narin ni mama si mingming sa aming pamilya. Pusa na nang gigising sa umaga, ine-exercise ang mga kuko sa unan na aming tinutulugan at nagtatatalon  sa aming mga nakahigang katawan habang natutulog at kinakagat ng bahagya ang aming mga daliri sa paa. Nakakatuwa ang umaga, ang kulit kulit na animoy bunso ng pamilya na lahat ng bagay ay ginagawang laro. kukunin namin ang atensyon ni mingming sa pamamagitan ng papel at itatapat sa katawan ng isa naming kapatid na babae, habang si mingming naman ay akmang susugod at kakagatin ang papel, tawa kami ng tawa kapag nagsisigawan na ang lahat dahil sa kakulitan ni mingming.

     Ang mga panahon na kasama namin si mingming ay isa sa mga hindi namin makakalimutan dahil narin siguro sa tagal ng panahon na naging parte sya ng aming pamilya. Dumadating ang mga araw noon na nararamdaman na namin na unti-unti na syang umaalis ng bahay at paminsan minsan nalang namin sya nakikita na nakahiga sa upuan ng sala. Kung minsan panga mawawala sya ng dalawang lingo at ipagtatanong tanong namin sa looban kung may nagagawing pusang kakulay ni mingming. Mga ilang araw din namin natangap na may sariling buhay na ang aming mumunting kuting na  pagkalaunan ay naging isang ganap nang malaki at lalaking pusa. Matapos ang tatlong taon naging siga sa mga bubungan ng mga kabahayan si mingming. 

      Malalaki narin kami noon nung panahaon na nawala sa amin si mingming, natatandaan ko pa nga na maka ilang ulit din kaming  nagsubok  mag alaga ng bagong pusa at isa nga dito si hamham ngunit dumaan lang ang ilang araw eh nawala rin ito agad. May mga araw din noon na sumisilip pa kami sa bintana ng aming bubungan at nagbabakasakali na mapadaan si mingming o kaya masulyapan man lamang ang pusa na naging parte ng bawat isa sa amin. May panahon para sa pag aaral, may panahon para sa gawaing bahay ngunit kapag ang panahon ng kulitan ay ramdam namin na may kulang sa aming katahimikan. 

     Kakaiba talaga ang aming kabataan, minsan sa aming mga araw noon ay nangulila kami sa isang kapamilya na nagbigay sa amin ng saya, mga masisiglang sandali at lambing na hindi maibibigay ng sino mang kaibigan. 

Gaya ng mga tao ang mga hayop ay may mga ala-ala din,  napapaisip din ako paminsan minsan na kung kamusta na ba si mingming ngayon? natatandaan pa kaya nya ang kinalakihan na pamilya? Napapadalaw pa kaya siya sa aming lumang bahay na wala nang tao sa ngayon. Anim kaming magkakapatid tatlong babae at tatlong lalaki at sa pagdaan ng mga araw  may mga ala-ala sa amin na naiwan na hanggang ngayon ay may dala-dalang pagkasabik sa kahapon na sana kasama parin namin siya, si mingming. Sa aming mga puso bilang kapamilya nya ay ngayon ko lang napansin na pito pala kami, dahil ang turing namin sa kanya noon ay bilang isang kapatid at isang tapat na kaibigan.

" Miss u Mingming "

"Pamilya"

   Hindi namin alam noon ang pagbibilang ng araw, ang pagdaan ng mga lunes, martes at hanggang lingo ay hindi namin alintana. Malalaman lang namin pag sabado na kapag binibihisan na kami ni mama at si papa naman ay naghahanda na ng kanyang sasakyan dahil maya maya ay ipapasyal na niya kami sa aming pasyalang  CCP. Anim kaming magkakapatid ang aming mumunting sasakyan ay isa lamang owner type jeep at dahil mga bata palang kami noon  at hindi halos nagkakalayo ang mga edad namin sakto lamang ang aming pagkakasalansan sa loob ng sasakyan.

   Sa aming paglaki hindi madali ang malayo sa padre de pamilya, halos buong kabataan namin noon ay paminsan minsan lamang namin nakakasama si papa. Ang kanyang mga pag-uwi isang beses sa isang taon mula sa saudi ay aming ikinagagalak. Isang tahanang pinuno ng pangarap kaya siguro ang bawat isa sa amin ay nangarap ng totoo at hindi nawalan ng pag-asa na balang araw ay makakaahon din kami sa hirap. May mga oras na naiisip ko noon na gaano ba ka hirap ang buhay? sa isip ng isang batang tulad ko na imbes na problemahin ang mga larong pambata eh  nag-iisip na kung paano ko nga ba aayusin ang buhay pag laki ko. 


   Malimit ako umaakyat noon sa aming bubungan. Tanaw kasi dito ang malalayong lugar gaya ng  bukid , mga kalsada at mga gusaling malalaki sa di kalayuan. Dito ako nangangarap ng gising at pagnapapagod na kakaisip sa mga pangarap eh hihiga at nakatingin nalang sa mga  ulap. Lagi ko sinasabi sa mga kapatid ko noon na sa paglaki ko bibili ako ng maraming chocolate at hihiga sa kama na kung tawagin nila ay water bed at magpapatayo ako ng swimming pool na kasing laki ng bahay at bibili ako na madaming madaming! laruan. Alas-singko ng hapon madalas ako umaakyat sa bubong ng aming bahay at kung minsan nagsasama ako ng isang kapatid. Lagi rin namin hinihintay noon ang mga eroplanong bumababa mula sa himpapawid, sabay kaming tatayo at maghahawak kamay habang pinapakiramdaman ang mga ingay sa mga  nanginginig na mga yero. Pikit matang nakangiti at sa loob lamang ng ilang minuto ay mawawala na ang aming probelmang pambata na aming dala-dala dahil pakiramdam namin noon ay  tinatangay ito ng eroplano. Sa aming pag baba mula sa bubong kanya-kanyang ligo na dahil sa nangingitim na mga paa, siko at tuhod. Mga simpleng oras sa itaas ng bubong namin ay kahulugan ng isang buong maghapon  na handa na muli kami para bukas.


   May mga oras akong natatahimik sa isang gilid ng bahay, nakatitig sa sahig at naglalaro ang isipan sa mga ala-ala ng nakaraan. Maswerte ako dahil naging buo ang kwento ng aking kabataan, walang pagkukulang at walang labis-labis. Kaya siguro sa mga araw na dumaraan napapansin ko na hindi ko na maiwasang masabik sa nakaraan. Ikinukulong ang sarili sa panahon na kahit kailan ay hindi na kayang balikan. Hindi ako naniniwala sa simpleng pangarap dahil alam ko lahat tayo ay nangarap ng  masmaganda para sa mga minamahal natin sa buhay. Nangarap tayo hindi para maglakad papunta sa gusto natin kundi para lumipad at makita ang magandang maibibigay ng bukas hindi lang para sa isa kundi para sa lahat na umaasa sa ating pagbabalik.


   Kung paano kami nabuo sa salitang kapatid, kung paano namin natutunan ang salitang ate at kuya ang mommy at daddy ay ganoon din namin naunawaan ang ibig sabihin ng Pamilya. 


"Hindi lahat ng buong pamilya ay masaya at hindi lahat ng kulang ay hindi buong pamilya."


Nabuo kami sa pagmamahal at pag-uunawa at hindi nagkulang ang aming mga magulang kaya siguro hanggang ngayon ay ipinagmamalaki ko na parte ako ng isang pamilyang punong-puno ng aral at pagmamahalan. 

"Tabo, Pitsel, at Batsa"

     Sa panahon ng tag-ulan hindi naman ganoon ka delikado sa lugar namin pagdating ng mga pagbaha. May mga mangilan-ngilan lang na eskenita ang lumulubog sa tubig.  Na aalala ko pa noong panahon kung saan ang mga eskenita ay mga daanang kahoy pa lamang. Ang mga bahay ay nakatung-tong sa kahoy na paa. Maduming tubig at basura ang maaaninag mo sa ilalim ng mga kabahayan at pag-inabot ka ng kamalasan at nalaglag ang mga barya mo wag mo na itong tangkaing kunin dahil mas mahal pa ang pampagamot kesa sa mga baryang nalaglag mo. 

     Ang malalakas na bagyo noon ay hindi namin kinakatakutan. Sa tulad naming mga bata ang ulan ay paraisong dumadalaw mula sa kalangitan. Makikita mo kaming naglalaro sa kalsada kung saan ang  imahinasyon sa aming pikit mata ay iniisip ang malamig na waterfalls na dumadaloy sa alulod ng mga bubongan. Ang mga ulan sa yero ay nagsisilbing shower  sa gilid ng bahay. Sa bawat takbo at tampisaw sa ulan at laruang bola, ang aming pakiramdam ay walang katapusang saya sa ilalim ng ulan. aabutin kami ng mga kalahating oras sa paglalaro sa ulan at ang mga magulang ay sumisigaw na ng

" Uwi na! baka magkasakit kayo!"

Pag-uwi sa bahay nakapila sa banyo ang mga babae at ang mga lalaki naman ay sa kusina nalang naliligo. hindi naman problema ang magtampisaw sa kusina namin dahil  meron kaming lugar kung saan pwede maligo kung saan may maliit na kanal sa ilalim ng lababo.

     Matapos maligo maaamoy mo ang Mainit na sopas ni mama na madaming karne ng manok at carrots! Habang lumalakas ang ulan kasabay ng paglubog ng araw kami naman ay abala sa pagkuha ng sopas. Masasabi ko na marunong naman magluto ang mama ko kahit na may mga ibang version siya ng sopas tulad ng "sopas na may sago"  at "leche plan na parang tortang itlog lang". Dahil maagang nakaligo at maagang hapunan derecho na lahat sa kuwarto. Walang nanonood ng TV dahil baka tamaan daw kami ng kidlat.

     Sa lalim ng gabi nagigising ako sa tunog ng kulog at liwanag ng kidlat. Ang huni ng hangin ay sumisipol sa lakas ng hagibis ng bagyo. Hindi ako nakakatulog dahil nag-aalala ako sa bubongan ng bahay namin. Napapabangon ako at tumutungo sa sala. Ang mga tulo ng ulan mula sa butas ng aming bubongan  ay nilalagyan ko ng tabo, batsa, pitsel at kung anu-anong container. Lingid sa kaalaman ni mama alam kong gising sya at tinitignan niya ako mula sa maliit na bintana sa kwarto na tanaw ang sala habang naglalagay ako ng mga pangsalo sa mga tulo ng ulan.

Sinubukan kong buksan ang pinto para dungawin ang labas. Tanawin ang kalsada na baka bumabaha na pala. Sa pagsilip ko sa labas sumalubong agad sa akin ang malakas na hangin at anggi ng ulan. Mula sa bagyong nag ngingit-ngit na parang naiinis kung bkit sya pinangalanang babae eh kasing lakas nya ang tulad ng isang lalaki.  Binabato ang tanong na " hindi nyo ba ako nararamdaman?". Habang palinga-linga sa labas ng pinto napansin kong hindi naman bumabaha sa  kalsada. Malakas lang talaga ang hangin at kakaunti lang ang patak ng ulan.

     Bumalik na ako sa aking pagkakahiga at hindi parin ako makatulog, marahil ako lang kasi ang lalaki sa bahay namin nung mga oras na iyon. Ang kapatid kong panganay na lalaki ay nasa ibang bansa at ang aking kapatid na bunsong lalaki naman ay nasa tahanan ng aking lola at samantala ako eh nasa amning tahanan kasama ang aking tatlong kapatid na babae at si mama. Apat na babae ang kailangan kong proteksyonan dahil malamang ako ang hahabol ng bubong namin kapag tinangay ito ng bagyo. Tumigil ng bahagya ang hanggin at umihip ng mapayapa at kasabay nito ang pag-agaw ng antok sa aking ulirat. Babalik sa pagkakahiga at unti-unting nakakatulog at agawin na ng panaginip.

     Sa ngayon nakabukod na ako sa aking mga magulang at kapag may dumarating na bagyo nagigising parin ako sa madaling araw  at paminsan minsan ay napapabangon ako sa aking pagkakahiga.

Napapaisip " kamusta na kaya sila?"

Uupo ng mga ilang minuto at hihiga ulit sa aking kama. Ipipikit ang mga mata, unti-unti ako bumabalik sa totoong mundo na kung saan wala na palang butas na kailangan kong lagyan ng tabo, pitsel, at batsa upang saluhin ang mga tubig mula sa tulo ng aming bubungan. Wala narin dito ang aking mga kapatid na babae dahil lahat sila ay may mga sariling buhay na at tinataguyod ang kanya-kanyang buhay at pangarap. Wala narin dito si mama na nag-aalaga sa amin dahil nasa ibang bansa  na sya kasama ni papa.

     Maaga pa ako bukas dahil may trabaho pa at kailangan ng magpahinga. Isang bagong araw nanaman ang aking lalapatan ng kwento ng buhay kung saan baon-baon ko ang mga ala-ala ng kahapon na minsan pa naming nginitiang magkakapatid at binigyan ng pagpapahalaga.

Tulog na......

"Sabado"

Tom Sawyer  ang cartoon namin sa umaga, habang abala ang lahat sa paglilinis ng bahay. Maririnig mo ang mga telebisyon sa labas na iisa lamang ang pinapanood dahil siguro madami talaga ang bata sa lugar namin. Halos lahat ng tahanan ay may batang nanonood ng TV. Hindi kami subdivision na may malalawak na kalsada at may guard house sa labas, isa kaming komunidad na payak lamang ang mga buhay. Masaya na sa Kape at pandesal, busog na sa noodles at tinapay at sanay na sa piritong isda sa gabi.  dikit-dikit ang mga tahanan at hindi lahat may kuntador ng kuryente ..

Noong kabataan ko mabibilang mo ang mga bata sa kalsada at saulado pa ng mga matatanda kung sinong anak ni ganito at kung sinong pamangkin ni ganyan. Dahil narin siguro sa lumalaking populasyon masasabi ko ang lugar na kinagisnan ko ay isang magandang halimbawa ng salitang " pabrika ng bata". Mag-uumpisa ang kuwento sa palakasan ng Radyo sa umaga, habang nagwawalis ang aking kapatid na babae at nakatutok  sa paboriting istasyon. Panahon ng Spice Girls at Mandy Moore, yan ang pambato nyang musika sa kalabang kapitbahay na ang mga tugtugin ay album ni  Yoyoy Villame. Sa lakas ng sounds namin sinong mag-aakala sa bahay na puro kabataan na walang kahilig hilig sa sound system eh may dalawang malahiganteng Sound Speaker! Bago kasi umalis si papa noon patungong Saudi, nahiligan niya ang Application ng surround sound. Kung iisipin ko parang matanda pa ata sa bunso kong kapatid ang mga speaker na yun at parang hindi ako sanay tignan ang sala na wala yun, dahil mula ata grade 1 hangang 4th yr college ako ay nababanga-banga na ng katawan ko ang mga speaker na ito.

Bandang 10am,  mapapansin mo na si mama naglalaba habang nagluluto, yan ang mama ko! masipag! Mapapansin mo rin ang kapatid kong bunso naglilinis ng kwarto sa taas, yan ang kapatid kong bunso! maaasahan!, mapapansin mo din ang kapatid kong lalaking bunso nag aayus ng sasakyan nya sa bahay ni lola at puno ng grassa ang kamay, pupunta ng bahay para lang mang-asar ng mga kapatid na babae, yan ang kapatid ko! maabilidad at makulit! Kung titingin ka naman sa sala makikita mo ako nanonood ng TV ,(sabi ko naman tawagin lang ako kung may bubuhatin ), at sa kuwarto makikita mo ang kapatid ko na babaeng  panganay na naka higa at kapatid kong babae na pangalawa sa panganay na nagkukulay ng kuko sa paa at nagpapahid ng kung ano anong astringent sa mukha.Wala ang aming panganay ng mga panahon na iyon dahil nagtrabaho sya sa abroad.

Yan kami noon, panahon kung saan ang mga gawain na nakasanayan namin ay naging sistema na ng aming buong katawan. Hindi kami napapagod, hindi kami nagsasawa, nasanay na kami kung baga. Masasabi ko na mahusay na magulang ang aking ama at ina. Pinalaki nila kami na maayos, walang nalululon sa masamang bisyo, walang nalulong sa alak, walang nagloko sa pag -aaral at naging mabuting ihemplo sila sa lahat ng bagay.

Ang panahon na iyon ay laman parin hanggang ngayon sa aking mga ala-ala, kahit hindi na kami magkakasama at nasa ibang bansa na silang lahat kasama nila mama at papa. Minsan pa nga ay napapanaginipan ko ang mga araw na nakaupo ako sa aming sala at nanonood ng TV at biglang magigisng nalang ako sa aking kuwarto na yakap ang aking mga unan. Mapapangiti dahil ang nakaraan na kasama ko sila ay isa sa pinakamagandang  panaginip sa buhay ko ngayon.

Sa Aking Muling Paghimbing

sa daan na ako inabutan ng mga gunita
nang dapat ay laging masaya at kasama kita
ang uhaw sa pagmamahal nang aking pagsinta
ay aking pasan-pasan sa bawat salita

kasalan lang siguro ang magmahal ng totoo
kung saan ako lang ang nasasaktan ng ganito
ang bawat luha ng aking mata ay simbulo
nang tapat na pag-ibig at pagsintang bato

minsan ko pa naitanong minahal mo ba ako?
kung saan ang puso'y na ngungulila ng ganito
para lang anino ang mga kahapon na narito
inulit lang ang panahon ng sakit at pagkalito

iiyak pa ba ako kung nasaktan nang muli
halintulad ng ulan at bagyong nakakubli
sa paghihinagpis ng pusong nagkamali
at paghahanap ng sagot sa akin ay nakatabi


kung saan pa ako paparoon at magtatago
sa lungkot na maibibigay ng bagyong patungo
alam kong minahal kita at hindi mababago
ang inukit ng langit sa pag-ibig ko sayo

habang binabaybay ang aking munting landas
sa pagkakalugmok sa isa pang daigdig ay wagas
ang pagkaka-akalang di na mababali at patas
ang panahon sa akin muling nagkulang hanggang wakas

kung sakaling marinig ng langit ang mga hiling
sa aking mga pangarap na minsan pang naglambing
sa kapalaran ay bigyan sana ng isang kapiling
at maghihintay na lamang sa aking muling paghimbing…..

Sa Aking Bawat Hininga

Oct 24, 2003













Sa pagkaka-unawa ko sa lahat ng bagay sa mundo

Kukulangin pa ba ang mga nais at pangarap ko
Kung ang ibinigay ng langit ay isang katulad mo
Na magiging katuwang at magiging sandalan ko

Sa kung saan at kung ano mang kadahilanan
Ang landas ng buhay ay nagiging isa nalang
Ang bawat hakbang ko sa gilid ng dalampasigan
Ay iyong yakap sa aking mga bisig ay hagkan

Masaya at nagpapasalamat sa iyong pagdating
Ang kapalaran ko’y  iniba sa isang saglit na dalangin
Paglalakbay mo sa panahon sa puso ko’y nakarating
Sa di ko inaasahan at napipintong damdamin

Malawak pa ang bukas at ngayon ay nag simula
Ang aking damdamin ay muli nanaman naka dama
Nang ligaya sa pag-ibig na sayo ko kinukuha
Sa lubos kong pasasalamat ikaw sa akin ay mahalaga

Salamat mahal ko sayong puso na busilak
Sa ating pagmamahalan na di minsan binalak
Ngunit ngayon ay masagana parang  ginto at pilak
O higit pa sa bulaklak sa taglay nitong halimuyak

Ang buhay ng tao minsan may hadlang at mahina
Ngunit sa aking pag bangon ikaw ang nagkalinga
Ibibigay ko ang buhay hangang sa huling pahina
Sumpang  di magbabago sa aking bawat hininga

Minsan Pang Maisip Ka

Ang aking mundo noon ay magulo
Nagsisisi at hindi ko talaga mabuo
Bawat landas ko’y ligaw at Malabo
Kung saan ako’y naghahanap ng isang katulad mo

Nang dumating ka sa buhay ko
Doon ko nakita at aking natanto
Na ikaw na nga ang pag-ibig ko
Kaya iniwan ang lahat para sayo

Ang buong buhay ko ngayon ay nagbago
Ang ngiti na di ko maitatago
Ang saya ng araw na mula sa puso
Ang pag-ibig na totoo at buong buo

Kaya ganun nalang ang pagpapasalamat ko
Sa Diyos na akin pang minahal para sayo
Ang bawat dalangin ay patnubayan ka’t hwag magbago
Dahil madudurog ang puso pagnilisan mo

Di ba? Parang kailan lang sa awit ng hangin
Nang ibigay ang pag-ibig na dapat sa atin
Pinagbigyan ang oras para sa atin
Na magmamahalan hanggang may nalalabing panalangin

Minahal talaga kita ng tunay at lubos
Na parang mababaliw ako at mauubos
Sa buhay ko’y ikaw ang dugong umaagos
Na sumpang kakayanin kahit na maubos

Kaya ganun nalang ako sayo ay nagmahal
Ikaw kasi ang nagbigay ng aking dangal
Na maging buong tao at iyong pinagdasal
Ang aking kalusugan at pagibig na banal

salamat sayo at dumating ka
sa lahat ng oras ko’y nakasama kita
wala akong pinagsisisihan sa mga gunita
iingatan ang ala-ala minsan pang maisip ka

Kayamanan din pala

Masaya naman ako kapag kasama ko sila
Kaya nga hindi ko kaya pag ako lang mag-isa
Samahan na di maiiwanan sa mundo ko nagmula
Tawanan ng barkada minsan ako ang may gawa

Mahirap bang intindihin kung gusto ko ng karamay
Mahirap mangyari kung hindi marating ang tagumpay
Ugoy ng panahon sa akin ay walang malay
Pinilit kong magising na hindi ganito ang buhay

Napunta ako sa dapat kong paglagyan
Nang ako ay mawalan ng susi sa kayamanan
biglang na intindihan na hindi nga ako mayaman
iisa lang ang kulay kung ako’y walang kaibigan

hatid ng mga ambon sa isip ko’y nagtatanong
sila  ba ang kayamanan na dapat kong maging gulong
dumarating ang ulan at para bang may binubulong
kailangan ko ng pag-ibig na sa akin ay papayong

matagal tagal na rin ng ako ay huling umibig
may agiw na ang puso at wala naring tinig
kaya nagulat ako nang  biglang pumintig
kay sarap ng init ng mawala ang lamig

akala ko ay kalokohan lamang ang pag-ibig na ganito
basura lang ang lahat at hindi dapat mabuo
puso at damdamin nagtataka at biglang nagulo
dapat bang ibigin at maging tapat lamang sayo

pinatunayan ng panahon lahat ng mga akala
nang ako ay  magising nasa akin ka na pala
totoo lahat ito at ako nga ang may dala
nang puso mo sa puso ko na sa akin pinagpala

ngayon ay alam ko na kung bakit  minahal kita
hinahanap-hanap lagi ang iyong mga tawa at saya
ang isang tulad mo’y pagmamahal sa akin ang dala
at ang ibigin ka’y “kayamanan din pala”

Doon Din Tayo Magkikita

October 21, 2003

 Saan ba ngayon at paroroon pa ba ako
Kung ang dadaanan ay malabo at magulo
Iisa lang siguro ang landas na ganito
Walang kasing sikip at parusa sa anino

Dinanas lamang ang hirap sa bawat kapalaran
sa daloy ng tinig bawat huni ay  karangalan
ako ay nasaktan ng mga pangakong dinampian
sa aking pagyakap at kakaibang pakiramdam

sa aking paglalakbay sa mundong mapaghamon
iisa lang ang lugar na lagi kong tinutugon
ang landas na kasabay na doon din paroroon
yayakapin at isisilong sa kabila ng ambon

sa aking pagsunod sa tinig ng isang bulong
nilandas ko ang kawalan at bahala na kung magkagayon
kung saan di ko inisip kung sino o anong tulong
sa dilim ng kahapon at sa landas ko ngayon

bigla nalang napagmasdan ang liwanag ng bukas
sa himpapawid naka sanaysay ang buong walang wakas
 sumpang pagmamahalan di bibitawan hangang wagas
ang  pag-iibigang sa atin binigyan tayo ng lakas

kaya pala nung una pa, parang minahal na kita
kahit ilang panahon na di tayo pinagkikita
pusong nagmamahalan inihatid sa bawat pagsinta
sa atin noon paman doon din tayo magkikita

"Paano Nga Ba Ang Pasko?"

     Gigising ako sa umaga handa na ang pagkain, ngunit paminsan-minsan naman nagigising ako sa usok ng piritong galunggong, ang amoy ng isda ay naglalakbay patungo sa aking higaan at ang ingay ng mga yabag sa kwarto ay unti-unting nakakairita upang ako'y mapilitang bumangon sa kama at lumabas  nalang ng kwarto. Ang kapatid kong babae ay nagsusuklay sa harap ng salamin, may nag co-computer, may nanonood ng TV sa sala at meron namang nakabihis na at papasok na sa eskwela. Anim na magkakapatid at ang aking mama sa isang bubong ng masayang kwento ng buhay. Ganito magsimula ang aming umaga lahat abala sa mga gawaing personal at gawaing bahay.

    Isa lang ang CR namin kaya paunahan magising upang mauna ka sa banyo, at madalas ako ang nahuhuli dahil narin sa kamantikaan kong matulog. Tatlong lalaki at tatlong babae, yan ang aming numero. nakakatuwang isipin kahit mga highschool na ay nagagawa pang mag-away at umiyak sabay subong kay mama. Ang kulitan at tawanan ay hanggang gabi kaya tuloy si mama ay pinapagalitan kami pag may naririnig pa siyang tawanan sa madaling araw.

     Pag umuulan ng malakas parang ang saya-saya namin , nasa loob lang kami lahat ng kwarto , nagtatawanan at kung anu-anong kwentuhan habang malamig at nakakuyukot sa kanya-kanyang higaan, may nakayakap sa unan, may katabi ni miming, may nakaupo malapit sa arinola, may nasa kanyang kabinet at punong-puno ng abubot at memorabilya. Hanggang ngayon ay tanda ko pa ang  pakiramdam ng malamig na ihip ng hanggin sa bintana, ang tunog ng ulan , ang mga patak sa bubungan. Makakatulog sa huli at gigisingin nanaman ng usok ng piritong galunggong.

    Minsan pag naaalala ko ngayon ang tanong na " Galunggong nanaman?" eh naiinis ako sa sarili ko, nagsisisi ako bakit ko ba naitanong ang tanong na iyon, ngayon ko nalang kasi naunawaan ang kahalagahan ng pagbibigay ng oras sa paghahanda ng pagkain, parang batid ko, na masakit pala kapag nagbigay ka ng importansya at hindi binigyan ng pagpapahalaga ng taong mahal mo. 

     Sa tanghali wala kami sa bahay , gabi na kami lahat umuuwi mula sa eskwelahan. At pagsapit ng gabi ay may mga kanya-kanya nanamang baong  kwento ng buhay ang bawat isa. Pagkatapos kumain kanya-kanyang ligo , bihis pantulog at pwesto na sa mga kanya-kanyang higaan. Maliit lang ang bahay namin, ang kwarto ng mga lalaki ay sa baba at ang mga babae kasama si mama ay nasa itaas.

     Ganoon lang ka simple ang buhay namin noon, paulit-ulit lang hanggang makatapos ang bawat isa sa amin sa napiling kurso. Kahit wala si erpat at nasa ibang bansa eh nagsipag naman lahat sa pag-aaral. May mga sablay din pero na remedyohan naman. Sa ngayon pag naiisip ko ang mga panahon na nasa isang bubong palang kami at musmos palang ang mga kaisipan sa mundo ng paghahanapbuhay ay nakakamis talaga. Kung maaari ko lang ulitin ang bawat araw na kasama ko sila, ang mga araw na sana kami-kami ulit, ang mga panahon na wala kaming pinanghuhugutan ng lakas kundi ang bawat isa at ang kakampi namin ay ang aming pamilya.

     Nagdaan ang panahon, kasabay ng aming paglaki ay ang paglawak din ng aming mga responsibilidad, ang paghahanap ng ibang masasandalan at mga tahanang tatawagin din naming sa amin. Ang mga araw na ramdam na namin na isa-isa na kaming nagsasarili  at paminsan-minsan ay nagkikita-kita parin kahit papaano. Malayo na ang kahapon, hindi ko na kayang balikan muli ang mga ala-ala na gustong-gusto kong kunin sa nakaraan. may mga bagong tao na at may mga bagong bida na sa buhay namin. hindi na kami ang mga dating mga bata na ang kalaro, kaaway, kakulitan, kainisan, sumbungan at ang kasama ay kami at kami lang.

     Pasko.....  Simbang gabi , gigising sa madaling araw upang sabay sabay kami magsimba, nakakalungkot isipin sa mga huling taon ng aming paskong magkakasama ay ramdam na namin na unti-unting nawawala ang bawat isa dahil nagkaroon na ng mga sariling pamilya ang iba. Ang dating kumpletong pasko ay unti-unting nagiging kulang  at sa ngayon ay halos hiwa-hiwalay na kung saan ang pasko ay di na tulad ng dati.

     Mis ko na sila, mis ko na ang mga tawanan nila, yung mga kulitan, yung mga halakhakan. Aaminin ko malungkot ako pag wala sila, kaya nga pag naiisip ko paano ko ipagdiriwang ang okasyon na nasanay ako na nandyan sila, Paano ko ipagdiriwang ang pasko na may lungkot at pagkasabik sa minamahal, kaya nga minsan napapatingin nalang ako sa bintana sa lalim ng gabi, may konting ngiti dahil alam ko masaya sila kung saan man sila ngayon, binubuo ang pangarap na tinatahak nila. Hindi ako matanong na tao, pangkaraniwan na sa akin ang mag-isip ng paraan pag hindi ko maintindihan, ngunit sa mga ganitong bagay kung saan ang tanong ko ay paulit-ulit sa loob ng halos  pitong taon na paano nga ba? 

Paano ba maging masaya? 

Paano nga ba ang buhay na wala sila? 

Paano nga ba?

Paano nga ba ang pasko?